Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów
Prawidłowa dieta jest bardzo ważna dla zdrowia każdego człowieka. To, co jemy, ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, dlatego też jesteśmy w stanie wpłynąć na przebieg pewnych chorób poprzez odpowiednie zaplanowanie spożywanych posiłków. W przypadku pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, zbilansowana dieta jest jedną z kluczowych metod walki ze skutkami tej choroby. Dlaczego?
Jedzenie stanowi ważny element życia każdego człowieka. Jest źródłem witamin i składników odżywczych, umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Czasem jednak jedzenie urasta do rangi jednej z największych przyjemności w życiu, których pacjenci nie potrafią sobie odmówić, nawet wtedy, kiedy już powinni. Dotyczy to zwłaszcza słodyczy i dań typu fast food, które, spożywane nadmiernie, są dużym obciążeniem dla organizmu.
Nieprawidłowa dieta, w której brakuje zachowania odpowiednich proporcji warzyw, owoców, mięsa i zbóż, często bywa źródłem wielu różnych problemów ze zdrowiem. Nadwaga oraz otyłość to coraz powszechniejsze problemy, z jakimi zmaga się współczesny człowiek. Złe odżywianie może, w dużym uproszczeniu, wpłynąć między innymi na rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów, czyli najczęstszego schorzenia układu ruchu. W jaki sposób? I dlaczego tak się dzieje? Jaka jest zależność między odżywianiem, a wystąpieniem choroby zwyrodnieniowej stawów?
Odpowiednie żywienie w chorobie zwyrodnieniowej stawów – dlaczego jest ważne?
Choroba zwyrodnieniowa stawów (znana również jako osteoartroza i oznaczana skrótem „ChZS”), jest najczęstszą chorobą stawów, która zaburza tworzenie chrząstki stawowej, doprowadzając w efekcie do jej zniszczenia. O ile w zdrowym stawie mechanizmy odpowiadające za tworzenie i rozpad chrząstki są w równowadze, o tyle w chorobie zwyrodnieniowej stawów, najczęściej na skutek zbyt dużego obciążenia stawu, dochodzi do zakłócenia współistniejących procesów tworzenia oraz degradacji chrząstki stawowej. Nadmierne obciążenie stawów jest często spowodowane zbyt dużą masą ciała. Zbyt duża masa ciała to natomiast problem wielu osób na całym świecie. Nadwaga i otyłość są czynnikami ryzyka zachorowania na chorobę zwyrodnieniową stawów.
Czy należy się obawiać choroby zwyrodnieniowej stawów?
Płeć żeńska, obciążenia i urazy spowodowane uprawianiem sportu, czynniki środowiskowe (związane na przykład ze środowiskiem pracy), wiek… to tylko niektóre, obok wspomnianej otyłości lub nadwagi, z czynników ryzyka osteoartrozy. Więcej na ten temat można przeczytać w naszym artykule: Choroba zwyrodnieniowa stawów – czy jestem w grupie ryzyka?
W Polsce na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpi aż do 30% ludzi w wieku między 45 a 64 rokiem życia. U około 80% pacjentów po 50 roku życia można radiologicznie stwierdzić już zmiany zwyrodnieniowe, chociaż nie zawsze dają one jakiekolwiek objawy. Widać zatem, że obawa o możliwość zachorowania na ChZS nie jest bezpodstawna.
Ból stawów, czyli najpowszechniejszy objaw osteoartrozy, to dolegliwość, która może znacząco obniżyć jakość życia. Ból kolana, ból biodra, ból kręgosłupa – właśnie na te obszary często narzekają pacjenci, skarżący się na ból stawów, podczas wizyty u specjalisty. Ból stawów może zostać zredukowany bądź zwalczony odpowiednim leczeniem, jednak nie należy bagatelizować działań profilaktycznych, będąc już w grupie ryzyka choroby zwyrodnieniowej stawów. Działania profilaktyczne są bardzo ważne – jednym z nich jest kontrolowanie jakości i liczby posiłków, spożywanych w ciągu dnia, co pozwala na zachowanie prawidłowej masy ciała i uniknięcie nadmiernego obciążania stawów własnym ciężarem.
Nadwaga a otyłość
Otyłość i nadwaga nie powinny być rozumiane jako synonimy, zwłaszcza z perspektywy medycznej. Otyłość to choroba ogólnoustrojowa, której I stopień występuje w momencie osiągnięcia wartości 30,0 – 34,9 wskaźnika BMI. Nadwaga to natomiast stan przekroczenia dopuszczalnej wartości BMI w stopniu umiarkowanym, wynoszący 25,0 – 29,9. BMI (Body Mass Index) oblicza się według następującego wzoru: BMI = masa ciała (kg)/[wysokość ciała (m)]². Aby prawidłowo obliczyć swoje BMI, polecamy skorzystać z naszego kalkulatora.
Więcej na temat otyłości oraz nadwagi można przeczytać w ciekawym artykule naukowym Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej.
Przyczyny otyłości mogą być różne. Wpływ na nią mają czynniki genetyczne (dziedziczne przekazywanie predyspozycji), neurohormonalne (choroba Cushinga, niedoczynność przytarczyc) i środowiskowe (nadmierne spożywanie żywności, siedzący tryb życia). Szczególnie popularną przypadłością jest otyłość brzuszna. Prowadzi do zaburzeń metabolicznych i różnych chorób: cukrzycy typu 2, zaburzeń czynności serca, miażdżycy czy też chorób stawów. Najskuteczniejszą metodą walki z otyłością i nadwagą jest zmiana sposobu żywienia oraz zwiększenie aktywności ruchowej na co dzień.
Choroba zwyrodnieniowa stawów a otyłość i nadwaga: zalecenia żywieniowe
Temat prawidłowej diety jest bardzo ważny dla pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów i tych, będących w grupie ryzyka. Choć istnieją różne diety, a zalecenia żywieniowe powinny być dobierane indywidualnie do każdego pacjenta, istnieje kilka zasad, które już teraz warto wdrożyć na co dzień:
- Nie należy się głodzić, próbując zgubić dodatkowe kilogramy – głodówka nie jest alternatywą dla zbilansowanej diety. Szybkie chudnięcie często wiąże się z równie szybkim tyciem po zaprzestaniu głodówki.
- Należy spożywać produkty o niskim indeksie glikemicznym (najlepiej poniżej 55). Indeks glikemiczny (IG) klasyfikuje żywność ze względu na jej wpływ na stężenie glukozy we krwi. Produkty żywnościowe możemy podzielić na trzy grupy:
- o niskim IG (poniżej 55)
- o średnim IG (55 – 70)
- o wysokim IG (powyżej 70)
- Warto regularnie korzystać z porad dietetyka, który pomoże uniknąć popełniania żywieniowych błędów i będzie monitorować efekty.
- Trzeba regularnie pić wodę w ciągu dnia – systematycznie, ale małymi łykami (około litr dziennie na każde 30kg masy ciała).
- Należy ograniczyć jedzenie słodyczy i zrezygnować z fast foodów, stawiając na większe spożycie warzyw.
- Każdy posiłek trzeba zaplanować – systematyczne jedzenie małych porcji jest lepsze, niż losowe konsumowanie obfitych posiłków.
- Nie należy jeść bezpośrednio przed snem.
- Dobrze jest opanować umiejętność czytania składów i unikania pożywienia o wysokim stopniu przetworzenia.
- Nie można zrażać się brakiem natychmiastowych efektów – najlepsze, trwałe rezultaty daje powolne odchudzanie z dobrze rozłożonym w czasie ubytkiem masy ciała.
- Preparaty wpływające na zwiększenie przemiany materii i zmniejszenie łaknienia powinny być stosowane wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza.
- Należy unikać podjadania między zaplanowanymi posiłkami.
- Warto kupować świeże produkty w sprawdzonych źródłach, zwracając uwagę na rodzaj uprawy lub sposób hodowli.
Więcej informacji o diecie w otyłości i nadwadze można znaleźć w artykule Dieta dla osób otyłych.
Zgubienie zbędnych kilogramów wiąże się z odciążeniem stawów. Jednak sama dieta jest tylko częścią sukcesu. Równie ważna jest aktywność fizyczna, której brak często jest powodem problemów ze stawami. Włączenie aktywności fizycznej do swojego planu dnia powinno być rozsądnie zaplanowane. Dlaczego? Więcej na ten temat można znaleźć w naszym tekście pod tytułem Sport to zdrowie?
Czy trudno jest wdrożyć zmiany w diecie?
Zmiany w diecie wymagają odejścia od pewnych przyzwyczajeń, co na początku może być trudne. Nie należy się przede wszystkim zniechęcać brakiem efektów odchudzania. Podczas planowania zakupów, warto zwrócić uwagę na różnorodność kupowanej żywności. Świeże warzywa i produkty obfite w błonnik są lepszym wyborem niż zamrożone, gotowe dania. Możliwości wykorzystania poszczególnych składników można sprawdzać w różnych przepisach kulinarnych, aby uniknąć żywieniowej rutyny. Wiele osób obawia się, że na diecie nie można już spożywać smacznych posiłków. To nieprawda – dieta pozwala odkryć nowe smaki i poznać ciekawe połączenia składników.
Dobrze jest jednak planować zmiany w odżywianiu pod okiem specjalisty. Lekarz lub dietetyk będą mogli lepiej ułożyć nowy plan żywienia, dostosowując go do indywidualnych potrzeb i preferencji każdego pacjenta. Indywidualna strategia dietetyczna i rozsądne zaplanowanie aktywności fizycznej mogą sprawić, że ból stawów, wywołany chorobą zwyrodnieniową stawów, zmniejszy się lub ustąpi całkowicie.
