Terapia punktów spustowych w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów

Przeczytaj w 7 min

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest związana z bólem i osłabieniem mięśni, co powoduje napięcie mięśni, złe ułożenie i niewłaściwe ich użycie. Bolesność i urazy pośrednie wynikające z sił generowanych w obrębie struktur mięśniowo-szkieletowych podczas nawet niewielkiej aktywności mogą skutkować powstawaniem punktów spustowych. Czym są te punkty spustowe? Jak sobie z nimi radzić i jaki mają wpływ na leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?(1)


Czym jest punkt spustowy?

Punkt spustowy to punkt znajdujący się w napiętym paśmie mięśnia, bolesny pod wpływem ucisku. Napięte pasmo mięśnia natomiast, można porównać do niedogotowanego kawałka spaghetti znajdującego się w głębi mięśnia, to wiązka napiętych włókien mięśniowych, które powstają w wyniku obecności punktu spustowego. Rozchodzi się od punktu spustowego w obie strony wzdłuż włókien i można je pomylić z niewielkim ścięgnem. Napięte pasmo ogranicza zakres ruchomości wskutek zmniejszenia elastyczności mięśnia, dlatego bywa najbardziej dokuczliwą częścią problemu. Wyczucie punktu spustowego w napiętym paśmie mięśnia, za pomocą dotyku, niejednokrotnie, jest bardzo trudne. Nie powinno się punktów spustowych traktować dosłownie jako wyczuwalnego guzka w mięśniach, ponieważ często są to skupiska (wielkości monety dwugroszowej) maleńkich pojedynczych i ledwo zauważalnych jednostek kurczliwych w mięśniach. Punkt spustowy nie jest tym samym, co kurcz mięśnia. Kurcz mięśnia to nagły, twardy skurcz całego mięśnia, natomiast punkt spustowy i powiązane z nim napięte pasmo to ‘przykurcz’ jedynie niewielkiego obszaru mięśnia

Punkty spustowe powstają w charakterystycznych miejscach, w których mięśnie łączą się z nerwami ruchowymi (tymi które wydają mięśniom polecenia). To miejsce boli tylko wtedy kiedy znajduje się tam punkt spustowy i zostanie on naciśnięty.(3)

Objawy wywołane przez punkty spustowe

Zakres bólu wywoływanego przez punkty spustowe może wahać się od niewyraźnego po całkowicie uniemożliwiający normalne funkcjonowanie. Punkty spustowe mogą wywoływać objawy bardzo różne, nie tylko bolesności, ale również drętwienie, mrowienie, nadwrażliwość i uczucie palenia. Problemy fizyczne związane z punktami spustowymi to osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia koordynacji, sztywność, obrzęk oraz ograniczenie zakresu ruchomości. Zakres bólu wywołanego przez punkty spustowe może być ostry lub przewlekły. Ostry to taki który wystąpił, przewlekły utrzymuje się przez kilka dni, tygodni, miesięcy lub lat. Jeżeli punkty spustowe wywołują ból na tyle długo, by wywołać ból przewlekły, mogą być dużo trudniejsze w terapii, niż gdyby były wcześniej leczone.

Przyczyny powstawania punktów spustowych

Powstawanie punktów spustowych wywoływane jest przez wiele czynności i zdarzeń takich jak wypadki, upadki, naciągnięcia mięśni, różnego rodzaju nadużywanie mięśni oraz jak dowodzą badania również chorobę zwyrodnieniową stawów.

Praca przy komputerze, osuwanie się przy biurku podczas uczenia czy trzymanie na leżąco książki nad głową powoduje długotrwałe skurcze małego stopnia różnych grup mięśni. Napięcie mięśnia bez jego skracania, jest główną przyczyną wielu przypadków występowania punktów spustowych. Ciężki trening na siłowni lub nawet zbyt długi górski spacer (skurcze ekscentryczne) również mogą narobić kłopotów. Mięśnie wykonują skurcz przy jednoczesnym rozciąganiu- podczas wykonywania wszelkiego rodzaju ruchów i ćwiczeń- w celu stabilizacji, która chroni staw przed uszkodzeniem. W przypadku zapaleń stawów (choroba zwyrodnieniowa stawów) mięśnie w celu ochrony stawu również się nadmiernie napinają powodując powstawanie punktów spustowych.(2)(3)

Czynniki utrwalające punkty spustowe

Eliminacja czynników utrwalających punkty spustowe jest najważniejszym aspektem leczenia przewlekłych bólów przez nie wywoływanych. Może ona mieć zasadnicze znaczenie dla skuteczności i trwałości efektów terapii punktów spustowych. Zdarza się, że czynnik wywołujący lub utrwalający ma tak duże znaczenie, że jego eliminacja wystarczy aby punkty spustowe samoczynnie ustąpiły albo przynajmniej zapobiega ich ponownemu tworzeniu się.

Czynniki fizyczne:

  • nadmierna ruchomość stawów
  • skolioza
  • niewłaściwe nawyki w pracy
  • przewlekłe przeciążenia
  • brak aktywności fizycznej
  • dysbalans mięśniowy
  • nieprawidłowości w układzie kostnym
  • stres posturalny

Nienaturalna lub niewygodna postawa w pracy może powodować powstawanie punktów spustowych i sprawiać, że trudno się ich pozbyć.

Niedobór witamin i minerałów

Punkty spustowe są zaostrzone przez każdy czynnik odcinający zaopatrzenie mięśni w energię oraz brak lub niedobór ważnych witamin i minerałów. Do istotnych substancji odżywczych zaliczamy rozpuszczalne w wodzie witaminy B1, B6, B12, C i kwas foliowy. Brak witaminy D także odgrywa ważną rolę w zjawisku bólów przewlekłych. Poziom wapnia, magnezu, żelaza i potasu musi być odpowiedni, by mięśnie mogły właściwie pracować. Wymiana jonów żelaza bierze udział w skurczach i rozkurczach włókien mięśniowych. Niski poziom magnezu ma związek z nadpobudliwością mięśni (drgawki, skurcze, bóle i napięcia) oraz osłabieniem siły mięśniowej. Żelazo umożliwia tkance mięśniowej wykorzystywanie dostarczanych przez krew tlenu i substancji odżywczych. Problemem może być nie tylko niedobór ale również spożywanie substancji, powodujących ich eliminowanie. Np. Palenie tytoniu niszczy witaminę C, alkohol zaburza wchłanianie witaminy B1. Jednocześnie zbyt duża ilość witaminy C lub kwasu foliowego może pozbawić organizm witaminy B12. Jeżeli punkty spustowe utrzymują się lub występują nawroty, dobrze jest przebadać krew pod kątem niedoboru ww. substancji.

Zaburzenia metaboliczne

Pozbycie się punktów spustowych mogą utrudniać zaburzenia równowagi hormonalnej. Należy zwrócić uwagę na niedoczynność tarczycy, niski poziom testosteronu, estrogenów, hipoglikemię czy anemię oraz wysoki poziom kwasu moczowego we krwi. Nikotyna, kofeina (wzmagają wydzielanie adrenaliny) i alkohol powodują dość zaburzeń metabolicznych by utrudnić dezaktywację punktów spustowych

Czynniki psychologiczne

Napięcia, lęk, przewlekła depresja i zwykła nerwowość mogą czynić terapię punktów spustowych nieefektywną, podobnie jak zbyt ciężkie treningi siłowe lub fitness kiedy trenujemy ponad nasze siły. Niepomyślny rozwój wydarzeń może wywoływać spłycenie oddechu, należy być uważnym i wykrywać usztywnione miejsca w ciele. Stres emocjonalny można zredukować poprzez uwolnienie niepotrzebnego lub nadmiernego napięcia. Należy zadbać o odpowiednią relaksacje ciała, część po części.

Pozostałe czynniki

Przewlekłe infekcje bakteryjne, zapalenie zatok przynosowych czy infekcje układu moczowego również mogą być czynnikami utrwalającymi punkty spustowe, podobnie jak choroby wirusowe np. grypa czy wirus opryszczki pospolitej typu 1. Brak snu albo sen który nie przynosi odpoczynku również może być czynnikiem utrwalającym punkty spustowe. Na temat efektywnego snu pisaliśmy w artykule Gdy ból w chorobie zwyrodnieniowej stawów nie pozwala nam zasnąć… Alergia na lotne czynniki drażniące, która powoduje dolegliwości ze strony układu oddechowego, może sprawić, że terapia punktów spustowych w mięśniach szyi, klatki piersiowej i brzucha będzie utrudniona. Jak widać czynników wywołujących i utrwalających punkty spustowe jest bardzo dużo.

Ból biodra i kolana

Ból biodra i kolana to poważna przyczyna ograniczenia sprawności, przyczyniająca się do obniżenia jakości życia wielu ludzi. Gdy bolą kolana i biodra, rezygnujemy ze spacerów, uprawiania sportu, przestajemy ćwiczyć a zwykłe czynności życia codziennego często sprawiają kłopoty. Najczęściej spotykanymi medycznymi wyjaśnieniami bólu biodra i kolana są:

  • Zapalenie stawu
  • Uszkodzenie więzadła
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów

Słuszności takich diagnoz, często dowodzą prześwietlenia rentgenowskie i inne badania, dlatego w przypadku pojawienia się bólu w stawach zalecana jest konsultacja lekarska. W przypadku niewystępowania obiektywnych dowodów, ból stawu sam w sobie jest uważany za dowód jego choroby. Ból stawu kolanowego lub biodrowego niekiedy nie jest niczym więcej, jak tylko bólem rzutowanym przez punkty spustowe znajdujące się w mięśniach uda (ból ten może być tak samo doskwierający i intensywny, jak ból wynikający z uszkodzenia stawu). Natomiast jeśli faktycznie doszło do urazu w stawie kolanowym lub biodrowym, punkty spustowe znajdujące się w mięśniach powiązanych z tym stawem, mogą być odpowiedzialne za sporą część bólu. Niezależnie od przyczyny bólu stawu, terapia punktów spustowych znajdujących się w mięśniach powiązanych z danym stawem, powinna być częścią leczenia tego urazu.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Istnieją dowody na skuteczność terapii punktów spustowych w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Masaż, automasaż czy akupunktura to udowodnione, skuteczne metody radzenia sobie z bólem w ChZS. Badani pacjenci, poza zmniejszoną intensywnością bólu, zauważyli zwiększony zakres ruchu stawu i poprawę jego funkcji. Dodatkowo, udowodniono, że w przypadku ChZS dużo skuteczniejsza jest akupunktura punktów spustowych niż tradycyjna.

Automasaż

Profesjonalna terapia jest niewątpliwie świetnym sposobem leczenia punktów spustowych, jednak automasaż również przynosi wiele korzyści, a dodatkowo- nie musisz czekać na wizytę u specjalisty. Nikt, tak jak Ty, nie jest w stanie odnieść się do odczuwanego przez Ciebie bólu. Wiesz dokładnie gdzie i jak bardzo Cię boli. Dzięki autoterapii możesz sprawować kontrolę nad procesem terapeutycznym. Polecamy konsultacje u fizjoterapeuty który pokaże jak odnaleźć punkty spustowe a także jak sobie z nimi radzić, w jaki sposób uciskać i masować. Należy pamiętać, że autoterapia nie zawsze będzie szła jak po maśle, trzeba będzie pokonać pewne trudności ale efekty są tego warte. Kilka edukacyjnych wizyt u specjalisty i będziesz potrafił rozluźniać mięśnie czy usuwać punkty spustowe nie płacąc za to ani grosza, dodatkowo ucząc się swojego ciała na nowo.