Terapia manualna skuteczną metodą walki z chorobą zwyrodnieniową stawów

Zaburzenia czynności ruchowych stawów

Każdy zdrowy staw ma dwie możliwości ruchu: fizjologiczną i parafizjologiczną. Ruchomość fizjologiczna to możliwość wykonywania, bez zakłóceń, w sposób dowolny i samodzielnie zginania i prostowania palców rąk, łokcia, kolana, zginania i prostowania, skrętów tułowia, głowy itd. Ruchomość parafizjologiczna polega na możliwości wykonania w stawie ruchu biernego czyli przy pomocy drugiego człowieka np. fizjoterapeuty, w kierunkach niefizjologicznych tj. terapia manualna. Ruchy te nazywane są grą ślizgu stawowego i nie są możliwe do wykonania w sposób czynny, za pomocą własnych mięśni.

Gra ślizgu stawowego jest niezbędna dla każdego zdrowego stawu. Zaburzenia czynności ruchowej stawu polega więc przede wszystkim na ograniczeniu lub zaniknięciu gry ślizgu stawowego, czyli na blokadzie stawu. Ograniczenie gry ślizgu stawowego jest zawsze pierwotne w stosunku do zaburzenia ruchu fizjologicznego. Ograniczenie ruchomości fizjologicznej w stawie pojawia się zawsze po uprzednim zaburzeniu gry ślizgu stawowego. Leczenie stawu, zablokowanego w sposób odwracalny, polega głownie na przywróceniu normalnej gry ślizgu stawowego.

Równowaga statyczna stawów i mięśni. Blokada stawu

Blokada stawu nigdy nie przebiega samotnie i w izolacji. W tkance łącznej otaczającej staw (więzadła, ścięgna, torebka stawowa) znajdują się skupiska bogato unerwionych receptorów uczucia głębokiego oraz receptorów bólu. Blokada powoduje, że część tej tanki pozostaje w stanie chronicznego napięcia, a część w stanie ciągłego rozluźnienia, przesyłając do centralnego układu nerwowego nieprawdziwe informacje o położeniu danego stawu. Taki stan jest istotą nierównowagi statycznej i jest spotykany w większości zaburzeń ruchomości narządów ruchu. Zaburzenia te to nic innego jak nadmierne napięcie większości mięśni ciała (np. kończyn dolnych, karku i innych) oraz na jednoczesnym nadmiernym osłabieniu, a nawet zwiotczeniu innych mięśni (np. brzucha, szyi itd.). Innym rodzajem nierównowagi statycznej jest ogólne nadmierne rozluźnienie i zwiotczenie tkanek okołostawowych.

Blokada stawowa dotyczy zarówno samego stawu jak i tkanek okołostawowych, w równej mierze mięśni, co tkanki łącznej a jej skutki następują w procesie rozwojowym zaburzenia najczęściej w określonej kolejności:

Ograniczenie lub zniesienie gry ślizgu stawowego (najczęściej nie występują wyraźne dolegliwości , można to stwierdzić tylko odpowiednim badaniem manualnym)

Przeciążeniowe podrażnienie tkanki łącznej, a później mięśniowej (pojawiają się bóle lub inne dolegliwości)

Długotrwałe zaburzenia czynnościowe mogą wywołać szereg zmian, które można zakwalifikować do chorób organiczno-strukturalnych np. zwyrodnienia stawów typu przeciążeniowego w narządach ruchu.

Leczenie blokad stawowych

W blokadzie bierze udział pojedynczy staw lub pewna ich liczba oraz tkanki okołostawowe, dlatego terapię możemy podzielić na część ‘stawową’ oraz część ‘mięśniową. Leczenie stawu może wykonać terapeuta manualny, natomiast pracę mięśniową musi wykonać pacjent osobiście. Obie części pozostają w ścisłym fizjologicznym związku ze sobą i nie da się ich rozdzielić. Fachowo wykonane odblokowanie stawu poprawia ogólny stan chorego niekiedy niezwykle efektownie, często ból lub inna dolegliwość nagle znika lub wyraźnie maleje. Stąd bierze się niezwykła sława zabiegów kręgarskich, jak i samych kręgarzy i fizjoterapeutów pracujących za pomocą terapii manualnej. Odblokowanie stawu, choć poprawia stan chorego, nie wnosi zasadniczych korzyści w obrębie nierównowagi statycznej tkanek okołostawowych, a szczególności mięśni. Trwała poprawa, a następnie wyleczenie jest możliwe wyłącznie przez osobiste zaangażowanie chorego w ukierunkowany proces terapeutyczny, którego celem jest odzyskanie, a następnie utrzymywanie statycznej równowagi mięśniowej. Dla uzyskania lepszego efektu terapię manualną można połączyć z terapią punktów spustowych o której pisaliśmy w artykule… Terapia punktów spustowych w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów.

Przywracanie statycznej równowagi mięśniowej jest procesem długotrwałym i czasem dość absorbującym, niezbędnym jednak do osiągnięcia pełnego sukcesu terapeutycznego.

Terapia manualna a choroba zwyrodnieniowa stawów

Proces zwyrodnieniowy (zużycie stawu, artroza) doprowadza do zmian anatomicznych i strukturalnych w stawach. Zmiany te rosną z upływem czasu i są dobrze widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Przyczynami mogą być: urazy, mikrourazy, choroby organiczne (procesy zapalne), wady anatomiczne wrodzone, wady rozwojowe, nierównowaga statyczna i w konsekwencji przeciążenie pochodzenia wewnętrznego i zewnętrznego, i inne. Najczęściej występującą przyczyną zwyrodnienia jest mechaniczne przeciążenie stawów. Torebka stawowa, więzadła, ścięgna i mięśnie ulegają stężeniu wytwarzając wokół stawu nadmierne napięcie. Każdy proces zwyrodnieniowy ogranicza, a później znosi grę ślizgu stawowego, a nadmierne napięcie tkanek okołostawowych proces ten zdecydowanie przyspiesza. Dobra wiadomość jest taka, że można opóźnić lub zatrzymać ten proces. Odpowiednia terapia manualna i autoterapia może doprowadzić do zmniejszenia napięcia wokół stawu a co za tym idzie gra ślizgu stawowego i równowaga statyczna mogą zostać przywrócone.

Ból stawów w chorobie zwyrodnieniowej stawów nie są zazwyczaj proporcjonalne do zmian anatomicznych widocznych na obrazie rentgenowskim. Niekiedy pacjenci odczuwają bardzo silny ból stawów ale nie stwierdza się radiologicznie artrozy, czyli zmian anatomicznych stawu, innym razem można spostrzec znaczne zmiany zwyrodnieniowe, natomiast pacjenci nie odczuwają bólu. Można więc założyć, że przyczyną bólu są zmiany czynnościowe w tkankach miękkich otaczających staw. Tkanki te dobrze poddają się terapii manualnej.

Zmiany anatomiczne, jakie zachodzą w stawie w procesie zwyrodnieniowym, są nieodwracalne i pozostają nawet po ustaniu dolegliwości. Będą nadal oddziaływać na narządu ruchu jako miejsca o zmniejszonej odporności na przeciążenia, natomiast możliwe jest częściowe lub całkowite odtworzenie gry ślizgu stawowego oraz przywrócenie równowagi statycznej czyli odblokowanie stawu. Zwyrodnienie stawu jest chorobą z którą można walczyć stosując terapie ręczną ale nie dąży się do wyleczenia artrozy, lecz do opanowania skutków zaburzeń czynności ruchowych stawu.

Proces zwyrodnieniowy kręgosłupa obejmuje także, choć stosunkowo rzadko, dyski międzykręgowe. Wskutek zmian degeneracyjnych oraz przeciążenia wewnętrznego i zewnętrznego dochodzi czasem do wypukliny jądra miażdżystego, czyli potocznie „wypadnięcia dysku” i uciśnięcia na korzeń lub rdzeń nerwowy. Ogólnie przyjmuje się, że skutecznie wyleczyć dyskopatię można jedynie przez interwencję chirurgiczną. Są jednak pewne jej formy, które dobrze poddają się leczeniu ręcznemu, w tym przede wszystkim terapii domowej.

Dodatkowa pomoc w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest upośledzeniem funkcjonowania chrząstki stawowej. Chrząstka ulega stałym odkształceniom oraz ścieraniu. Jednakże, aby nie doszło do całkowitej degradacji chrząstki, w stawie zachodzą równocześnie procesy, które stymulują jej odbudowę. W chorobie zwyrodnieniowej stawów, uważa się, że na skutek zbyt dużego obciążenia stawu, procesy te są zakłócone. Istnieje na polskim rynku lek- Piascledine, który wpływa bezpośrednio i pośrednio na tworzenie składników chrząstki (kolagenu i proteoglikanów, np. agrekanu), przywracając ich fizjologiczne proporcje w stawie, ma działanie ograniczające degradację składników chrząstki oraz zmniejsza wytwarzanie substancji prozapalnych. Ponadto lek Piascledine zmniejsza proces niszczenia chrząstki stawowej i pozwala odstawić bądź ograniczyć przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych średnio o około 60 tabletek miesięcznie!

Przeciwwskazania

Terapia manualna nie jest wskazana w leczeniu wszystkich chorób organicznych narządów ruchu oraz narządów wewnętrznych. Należą do nich choroby nowotworowe, gruźlica, zrzeszotnienie kości oraz wszystkie stany zapalne. Nie należy także leczyć tą metodą pourazowych zmian anatomicznych i strukturalnych w narządach ruchu oraz wrodzonych i rozwojowych deformacji narządów ruchu. Ponadto, jeśli istnieją podejrzenia choroby organicznej jakiegoś narządu, początek terapii domowej muszą poprzedzić nadania lekarskie. Głównie chodzi tu o objawy przypominające symptomy chorób serca, nerek, wątroby, trzustki, narządów rodnych, jak również chorób naczyń krwionośnych oraz układu nerwowego.

Wiek chorego a terapia ręczna i autoterapia

Terapię manualną zaburzeń czynności narządów ruchu można stosować u chorych w każdym wieku, w myśl podstawowych zasad odwracalności zaburzeń oraz podstawowych wskazań i przeciwskazań. W wieku dziecięcym największą uwagę powinno się skierować na tzw. Profilaktykę. Bóle narządów ruchu u dzieci występują bardzo rzadko. Zawsze gdy się pojawiają, trzeba sprawdzić, czy nie mają one przyczyn organicznych lub rozwojowych. W wieku młodzieńczym, gdy procesy wzrostu dobiegają końca, mogą pojawiać się pierwsze dolegliwości w miejscach o zmniejszonej odporności na przeciążenia. Ich terapia bywa trudniejsza i bardziej długotrwała niż u pacjentów w wieku dorosłym. Okres największej aktywności zawodowej przynosi też największe obciążenia i przeciążenia. Ludzie w tym wieku najczęściej odczuwają dolegliwości związane z zaburzeniami narządów ruchu. Większości z nich można się skutecznie przeciwstawić nie tracąc zdolności do wydajnej pracy i zachowując zdrowie. U ludzi w starszym wieku zazwyczaj ulegają wyraźnemu ograniczeniu ruchy w stawach, dochodzi do przykurczów mięśniowych, a co za tym idzie- do różnych dolegliwości. Bardzo często wynika to z niewłaściwego sposoby bycia i życia. Miękkie i łagodne techniki terapii manualnej z reguły zaskakująco łatwo przynoszą ludziom starszym dużą ulgę. Jest to dla nich często wielka zachętą do pracy w domu, której celem jest już nie tylko walka z bólem, ale dążenie do poprawienia sprawności ruchowej i podtrzymania zdrowia.